İki haftadır Anayasa değişikliğine değinmeye çalışıyorum. Elbette ki bu değişiklikleri hem kendim tek tek incelemeye çalışıyorum hem de bu işi bilen insanlara soruyorum. Ayrıca en önemlisi de Tv programlarında konuyu tartışan uzmanların görüşlerini dikkate almaya çalışıyorum. Şimdi geçen hafta kaldığımız yerden devam edecek olursak anayasada yapılan değişikliklerden biri de Anayasanın Anayasa’nın 54. Maddesini değiştiren 7. Maddedir. Bu madde 54. Maddenin 3. ve 7. fıkralarını ortadan kaldırmaktadır. Yürürlükteki metin: Grev Hakkı ve Lokavt Madde 54 - Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında, uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptirler. Bu hakkın kullanılmasının ve işverenin lokavta başvurmasının usul ve şartları ile kapsam ve istisnaları kanunla düzenlenir. Grev hakkı ve lokavt iyiniyet kurallarına aykırı tarzda, toplum zararına ve milli serveti tahrip edecek şekilde kullanılamaz. Grev esnasında greve katılan işçilerin ve sendikanın kasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu, grev uygulanan işyerinde sebep oldukları maddi zarardan sendika sorumludur. Grev ve lokavtın yasaklanabileceği veya ertelenebileceği haller ve işyerleri kanunla düzenlenir. Grev ve lokavtın yasaklandığı hallerde veya ertelendiği durumlarda ertelemenin sonunda, uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulunca çözülür. Uyuşmazlığın her safhasında taraflar da anlaşarak Yüksek Hakem Kuruluna başvurabilir. Yüksek Hakem Kurulunun kararları kesindir ve toplu iş sözleşmesi hükmündedir. Yüksek hakem kurulunun kuruluş ve görevleri kanunla düzenlenir. Siyasi amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grev ve lokavtı, genel grev ve lokavt, işyeri işgali, işi yavaşlatma, verimi düşürme ve diğer direnişler yapılamaz. Greve katılmayanların işyerinde çalışmaları, greve katılanlar tarafından hiç bir şekilde engellenemez. Şeklindedir. Bu maddenin üçüncü ve 7. Fıkrası şu şeklde değiştirilmiştir. Burada da görüleceği gibi işçilerin grev hakkını sınırlayan 3. fıkrası kaldırılmıştır. Söz konusu hükümlerin kaldırılmasıyla, sendikal haklar ile grev ve lokavt hakkının kullanılabilmesi bakımından, ileri bir adım atılmış olmaktadır.” cümlesi yer almaktadır. Her şey bir tarafa, değişiklik teklifinin gerekçesinde “lokavtın hak olarak” nitelendirilebilmesi de önemli bir gelişmedir. 1982 Anayasası’nın 54 ncü maddesi lokavt için bir hak nitelemesi yapmamıştır. Ama maddenin bu değişiklikle grev ve lokavt hakkı tanıdığını da söyleyemeyiz. Sadece Anayasa’nın 54 ncü maddesinin üçüncü fıkrası kaldırılmakla, grev sırasında ortaya çıkan maddi zararlardan sorumsuzluk yaratılmaktadır. Grev nedeniyle işyerinde ortaya çıkan maddi zararlardan, “işçilerin değil sadece sendikanın sorumlu olacağına yönelik” bu düzenlemenin işçilerin katılım yönünden grev hakkını etkin olarak kullanabilmeleri ve bu zararlardan sorumlu tutulmamaları amaçlanmıştır. Anayasa’nın 54 ncü maddesindeki yedinci fıkranın kaldırılması, Anayasa’nın 54 ncü maddesinin birinci fıkrasında herhangi bir değişikliğe gidilmediği için, grev hakkının kapsamında ortaya herhangi bir değişiklik çıkarmamaktadır. Bu fıkra ile işyeri işgali, işi yavaşlatma, verimi düşürme ve diğer direnişlerin yapılamayacağına yönelik hüküm Anayasa’dan çıkarılmaktadır. Anayasa’nın 54 ncü maddesinin birinci fıkrasına göre, grev hakkı sadece “toplu iş sözleşmesi” görüşmeleri sırasında uyuşmazlık çıkması durumunda, işçiler için öngörülmüş olup, grev hakkı işçiler tarafından ve yalnızca bu koşulda kullanılabilmektedir. Bu nedenle anılan maddenin yedinci fıkrasında yer alan “siyasi amaçlı grev, dayanışma grevi, genel greve başvurulamayacağına yönelik hükümler”, uygulaması zaten olmayan ölü hükümler olarak Anayasa’da yer almakta idi. Söz konusu fıkranın Anayasa’dan çıkarılması, olumlu olmuştur. Diğer bir önemli değişiklik ise Anayasanın 74. Maddesini değiştiren 8. Madde ile yapılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 74 üncü maddesinin kenar başlığı “VII. Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” şeklinde değiştirilmiş, maddenin üçüncü fıkrası yürürlükten kaldırılmış ve maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir. “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler. Kamu Başdenetçisi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından gizli oyla dört yıl için seçilir. İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu aranır. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en fazla oy alan aday seçilmiş olur. Bu maddede sayılan hakların kullanılma biçimi, Kamu Denetçiliği Kurumunun kuruluşu, görevi, çalışması, inceleme sonucunda yapacağı işlemler ile Kamu Başdenetçisi ve kamu denetçilerinin nitelikleri, seçimi ve özlük haklarına ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.” Demektedir. Görüleceği gibi bu maddede ki değişiklik kamu yönetimi sistemine yeni bir kurumun eklenmesini sağlamıştır. O da Ombudsman dediğimiz ve dünyanın 187 ülkesinde var olan ve halkın idare ile ilgili şikayetlerini mahkemeye gitmeden çözmeye çalışan yepyeni bir kurumu öngörmektedir. Daha önce TBMM’nin Kamu denetçiliği ile ilgili yaptığı kanun Anayasa mahkemesi tarafından iptal edildiği için hükümet şimdi bu düzenlemeyi meşru kılmak için anayasada bu yönde değişikliğe gitmektedir. Bilgi edinme hakkı ve kamu denetçisine başvurma hakkı, bu düzenleme ile Anayasal bir hak olarak Anayasa’ya girmektedir. Bu değişiklikler birlikte değerlendirildiğinde daha önceki haftalarda belirttiğimiz görüşlerimizden farklı bir durumun çıkmadığı kanaatindeyim. Dolayısıyla şu ana kadar olumsuz bir duruma rastlamış sayılmayız. Gelecek hafta ele alacağımız maddelerde durum nasıl hep beraber göreceğiz.